ALCO Α.301-310

 

 ΣΕΙΡΑ Α.301-310 : 50 ΧΡΟΝΙΑ  ALCOWORLD LOCOMOTIVE” (DL500C) ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

 

                                                                     Κείμενο: Λ. Παπαδημητρίου – B. Koροβέσης

                                        —————————————

Εισαγωγή

Στα τέλη της δεκαετίας του ’40, η άλλοτε κραταιά American Locomotive CompanyALCO είχε αρχίσει να πέρνει την κατω βόλτα, κυρίως λόγω της δραματικής πτώσης στις  νέες παραγγελίες για  ατμάμαξες. Στον αγώνα για την επιβιώση της, το τοτε Δ.Σ της εταιρείας αναθέτει, τον Δεκέμβριο το 1952, τα καθήκοντα του αντιπρόεδρου στον εξαγωγικό τομέα της ALCO σε κάποιο  Manuel Alonso. Ο νέος αντιπρόεδρος αποφασίζει να  εστιάσει σε δυο βασικούς άξονες: ο πρώτος ήταν το τροχαίο υλικό να κατασκευάζεται πλέον σε δυο μόνον μονάδες δηλαδή στο Schenectady και στο Montreal και ο δεύτερος να δίνονται άδειες σε εταιρείες άλλων χωρών να κατασκευάζουν κινητήριες μονάδες σύμφωνα όμως με τα σχέδια και τις τεχνικές προδιαγραφές της ίδιας της ALCO.

Οι πρώτες προσπάθειες σε αυτόν τον τομέα θα ξεκινήσουν το 1953 εισάγοντας ένα στάνταρ σχεδιασμό ντηζελάμαξας για το εξαγωγικό κομμάτι της εταιρείας υπο τον γενικό το τίτλο DL-500 ALCO’s «World Locomotive». Το πρωτότυπο θα βασιστεί πάνω στη FA-2, μία δηλαδή ντηζελάμαξα με μονά χειριστήρια, κινητήρα 244D της ALCO ιπποδύναμης 1600 hp και με μικρότερο συνολικό πλάτος και ύψος για να είναι συμβατή με τα υπάρχοντα ευρωπαϊκά στάνταρ  πλην εκείνων της Μεγάλης Βρετανίας η οποία είχε ήδη καθιερώσει τα δικά της. Ο σχεδιασμός θα συνεχιστεί στο φορείο, με βάση το μοντέλο Α1Α, καταλήγοντας έτσι σε ένα τριαξονικό και ελαφρύτερο φορείο που ονομάστηκε «World Truck». Έτσι, η πρώτη ντηζελάμαξα με αριθμό 1953Ε και την εμπορική ονομασία FD-3, θα κατασκευαστεί το Μάιο του ίδιου έτους από την Montreal Locomotive WorksMLW λόγω μιας παρατεταμένης απεργίας στο εργοστάσιο του Schenectady. Το πρωτότυπο θα παρουσιαστεί επίσημα στην ένωση κατασκευαστών & πρωτότυπου σιδηροδρομικού υλικού του παναμερικανικού σιδηροδρομικού συνεδρίου στο Atlantic City  (21-26 Ιουνίου 1953). Στην συνέχεια, θα μεταφερθεί στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στην Ισπανία κάνοντας δοκιμαστικά δρομολόγια για λογαριασμό των RENFE και, τελικά, θα πουληθεί σε αυτούς παίρνοντας αρίθμηση 1615 (αργότερα 316.015). Οι Ισπανοί σιδηροδρομικοί  έδωσαν στις νέες αυτές Αμερικανικές ντηζελάμαξες το παρατσούκλι  «Μαίριλυν», από την πασίγνωστη ηθοποιό Μ. Μονρόε που εκείνη την εποχή μεσουρανούσε στο Χόλλυγουντ.

Από τότε θα περάσουν σχεδόν δυο χρόνια μέχρι να έρθουν οι πρώτες παραγγελίες, με πρώτη και πάλι την Ισπανία, η οποία όμως τώρα ζητάει ντηζελάμαξες  με διπλά χειριστήρια (εμπρός-πίσω) και στη συνέχεια απο τους κρατικούς σιδηρόδρομους του Πακιστάν, οι οποίοι είχαν ήδη στη δύναμη τους ντηζελάμαξες τύπου FA-2. Με τις δυο αυτές παραγγελίες θα κλείσει ο κύκλος του κινητήρα 244D που θα αντικατασταθεί από τον νεότερο 255.

Σύντομα, η πρώτη άδεια για κατασκευή ντηζελαμαξών εκτός Η.Π.Α. θα δοθεί στην Αυστραλία και σε συγκεκριμένα στην εταιρεία Goodwin η οποία διέθετε ήδη δυο εργοστάσια στα περίχωρα του Σύδνεϋ, και η οποία θα κατασκευάσει συνολικά 137 μονάδες μεταξύ 1957 και 1967. Οι παραγγελίες για την ALCO θα συνεχιστούν, αυτή την φορά για τους σιδηρόδρομους του Περού (1956) και της Ινδίας (1957-58), ενώ το εργοστάσιο της MLW  θα κατασκευάσει 25 ακόμη μονάδες για λογαριασμό της Αργεντινής (1957). Αυτές,   συμπεριλαμβανομένου και του πρωτότυπου είναι και οι μόνες που κατασκευάστηκαν στο Montreal. Τελικά, ο κύκλος εξαγωγών της ALCO για το συγκεκριμένο μοντέλο θα κλείσει οριστικά  το 1962 με τους Σ.Ε.Κ. να παραγγέλλουν 10 τέτοιες μονάδες (Πίνακας 1).

Η  «World Locomotive» στην Ελλάδα.

Οι ελληνικοί σιδηρόδρομοι στα πλαίσια εκσυγχρονισμού τους είχαν ήδη, εστω και δειλά, εισέλθει στη εποχή της ντηζελοκίνησης από το 1962. Με τις ανάγκες για σύγχρονες κινητήριες μονάδες ολοένα αυξανόμενες, οι Σ.Ε.Κ. υπογράφουν στις 5 Ιανουαρίου 1962 με την ALCO, την με αριθμ. 1910 σύμβαση, με στόχο την προμήθεια 10 ντηζελαμαξών πορείας τύπου «World Locomotive» συνολικής αξίας $2.437.400 συμπεριλαμβανομένων και των ανταλλακτικών. Λέγεται οτι τμήμα της δαπάνης αυτής καλύφθηκε με δάνειο.

Οι νέες μονάδες, αφού ταξινομήθηκαν ως σειρά Α.301-310, εντάχτηκαν στο δίκτυο το 1963 με έδρα το ΜΑΙ στον Ρέντη, ο δε χρωματισμός τους ήταν σκούρο μπλε με δυο ασημί ρίγες. Ο βασικός τους ρόλος ήταν η αντικατάσταση των ατμαμαξών της  σειράς Μα 1001-1020, καθώς επίσης και των ντηζελαμαξών της σειρας Α.201-210 (επίσης κατασκευής της ALCO, που είχαν τότε μόλις παραληφθεί), στον άξονα Αθήνα – Θεσσαλονίκη σε ταχείες επιβατικές και βαριές εμπορικές αμαξοστοιχίες. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης κατά κύριο λόγο και στην έλξη των  διεθνών δρομολογίων της περιόδου (Acropolis , Hellas, Athens Express κλπ) έργο που εκτελούσαν για πολλά χρόνια με επιτυχία.

Από τους πρώτους κιόλας μήνες της λειτουργίας τους, οι μηχανές της σειράς Α.301-310 κέρδισαν την αγάπη του προσωπικού έλξης και των τεχνιτών αφού, σε γενικές γραμμές, ήταν αξιόπιστες. Οι παλαιοί, μάλιστα, μηχανοδηγοί, ζυμωμένοι με την μουτζούρα και τις δυσκολίες των ατμαμαξών, τις βάφτισαν «πούλμαν», μιάς και τώρα η μηχανοδήγηση γινόταν άνετα και πολύ πιο ξεκούραστα.΄Αλλοι πάλι τους είχαν δόσει το παρατσούκλι «γουρούνες», ίσως από την επίπεδη κοψιά στο μπροστινό τους τμήμα και το διπλό προβολέα που έμοιαζε με ρουθούνι γουρουνιού. Από τα θετικά στοιχειά των συγκεκριμένων ντηζελαμαξών ήταν οι καλές αναρτήσεις, η ανωτάτη ταχύτητα των 120χλμ, η στιβαρότητα των φορείων, καθώς επίσης και η αυξομείωση των στροφών του κινητήρα στο ρελαντί που είχε ως αποτέλεσμα  οικονομία καυσίμου. Ως μειονεκτήματα, αναφέρονται οτι δεν υπήρχε καλή ορατότητα στο μπροστινό θάλαμο κυρίως σε δύσκολες καιρικές συνθήκες (νύχτα, ομίχλη, βροχή) ενώ και ο δεύτερος (πίσω)  θάλαμος ήταν άβολος και αρκετά εκτεθειμένος σε περίπτωση ατυχήματος. Επίσης, και αυτό είναι κάτι που δεν είναι ευρύτερα γνωστό, το σώμα των ντηζελαμαξών αυτών δεν είναι εξ ολοκλήρου μεταλλικό. Από την μέση και κάτω (στο πλαϊνό τους τμήμα μόνο) οι «τριακοσάρες» ήταν κατασκευασμένες απο ειδικό φύλλο διπλού κόντρα –πλακέ ανάμεσα στο οποίο υπήρχε τρίτο, αλλά μεταλλικό, φύλλο. Η λύση αυτή προκρίθηκε, προφανώς για να μειωθεί το ολικό βάρος της ντηζελάμαξας, χωρίς φυσικά καμία άλλη επίπτωση στην  ανθεκτικότητα ή την σταθερότητα της.

Από τον στόλο των 10 μονάδων της σειράς, οι 3 καταστράφηκαν μετά από συγκρούσεις και εκποιήθηκαν. Η πρώτη ήταν η Α.307 που εκτροχιάστηκε λόγω κατάρρευσης της γέφυρας στον χείμαρρο Ζλάνας στην περιοχή της Σκοτίνας (7 Φεβρουαρίου 1972), η Α.301 που συγκρούστηκε μετωπικά με την Α.202 μεταξύ Βυρώνειας – Μανδρακίου (12 Αυγούστου 1976) και τέλος η Α.305 το 1985 που επίσης συγκρούστηκε μετωπικά με Craiova στην Λακιά κοντά στον Κόμανο. Ατυχήματα και μάλιστα μετωπικές συγκρούσεις είχαν επίσης π.χ. η Α.308 όταν και συγκρούστηκε μεταξύ Μπράλου – Λιλαίας με την ατμάμαξα Λα908 (15 Ιουνίου 1966), καθώς και άλλες μονάδες, που στην συνέχεια επισκευάστηκαν.

Με την έλευση των MLW της σειράς Α.451-470 και αργότερα της σειράς Α.501-510, οι «τριακοσάρες» άρχισαν σταδιακά να μεταφέρονται στο ΜΘ. Απο την Θεσσαλονίκη  εκτελούσαν κυρίως δρομολόγια προς Κοζάνη και Αλεξανδρούπολη, εκτός από το τμήμα Αμυνταίου – Φλώρινας όπου το αξονικό βάρος της γραμμής δεν επέτρεπε την κυκλοφορία παρά μόνο με ανωτάτη ταχύτητα τα 40 χλμ. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 ο αρχικός τους μπλε χρωματισμός αντικαταστάθηκε με πορτοκαλί, ενω οι δυο ρίγες βάφτηκαν άσπρες. Από κάποιες, τέλος, μονάδες που είχαν ήδη τεθεί οριστικά εκτός υπηρεσίας, αφαιρέθηκαν οι κινητήρες και τοποθετήθηκαν σε MLW της σειράς Α.451-470.

Το 1998 όταν αποφσίστηκε η οριστική απόσυρση της σειράς, σε ουσιαστική λειτουργία βρισκόταν μόνο η Α.302, που με έδρα τον Σ.Σ Στρυμόνα εκτελούσε χρέη εφεδρείας, αλλά εξασφάλιζε και τα τοπικά δρομολόγια μέχρι τον Προμαχώνα. Η Α.302 είναι άλλωστε και η μόνη που σώζεται μέχρι σήμερα σε λειτουργική κατάσταση και μάλιστα, αφού στις αρχές του 2000  ξαναβάφτηκε στα αρχικά της χρώματα με πρωτοβουλία ομάδας μελών του Σ.Φ.Σ, χρησιμοποιήθηκε για έλξη εκδρομικών αμαξοστοιχιών. Μετά από μεγάλο διάστημα ακινησίας στο ΜΘ λόγω βλαβών, η συγκεκριμένη μονάδα επισκευάστηκε πολύ πρόσφατα απο τους τεχνίτες του Κ.Ε.Π., ελπίζεται δε οτι σύντομα θα επανέλθει ξανά στην ενεργό δράση, ως μουσειακή ντηζελάμαξα για την έλξη τουριστικών αμαξοστοιχιών.

Οι  10 ντηζελάμαξες «World Locomotive» των Σ.Ε.Κ. / Ο.Σ.Ε., ήταν, σε γενικές γραμμές απο τις καλύτερες κινητήριες μονάδες που εργάστηκαν στο ελληνικό σιδηροδρομικό δίκτυο, ενώ παρόμοια θετικές επιδόσεις κατέγραψαν και σε όσες χώρες  χρησιμοποιήθηκαν. Πέραν ωστόσο των επιδόσεων τους, οι συγκεκριμένες μηχανές ανήκουν δικαιωματικά –κατα γενική ομολογία Ελήνων και ξένων σιδηροδρομόφιλων- στις  ωραιότερες και κομψότερες ντηζελάμαξες της μεταπολεμικής σιδηροδρομικής ιστορίας. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο οτι οι ελάχιστες απο αυτές που κυκλοφορούν ακόμη μέχρι σήμερα ανα τον κόσμο (συνήθως για την έλξη εκδρομικών-μουσειακών αμαξοστοιχιών) προσελκύουν πλήθη  σιδηροδρομόφιλων και φωτογράφων τραίνων που πραγματικά τις λατρεύουν.

                               ————————————————————–

 

Βιβλιογραφία  – Πηγές

-Κουρμπέλης, Α.(1996) Κινητήριες μονάδες των σιδηροδρόμων μας. 11: Η «ALCO» Α-301 εως Α-310. Σιδηροτροχιά. 14:5-6.

-Σύλλογος  Φίλων του Σιδηροδρόμου (1998) Οι Ελληνικοί Σιδηρόδρομοι – Η διαδρομή τους από το 1869 έως σήμερα. Μίλητος. 308σ.

-Χανδρινός, Γ. & Λ. Παπαδημητρίου (2003) «American Locomotive Company»: το χρονικό μιάς μεγάλης σιδηροδρομικής βιομηχανίας. Σιδηροτροχιά 24: 16-22.

-Anon. ( n.d. ) ALCO Locomotives for the Railways of the World. ALCO. 78pp.

-Albe, A.( 1998) Amerikanische Diesellokomotiven in Europa. Verlag Pospischill.  98pp.

-Clark, P. (1994) The ALCO “World”. The DL500 Diesel Electric Export Model. Continental Modeller. 9: 342-344.

-Steinbrenner, R.T. (2003) The American Locomotive Company: A Centennial Remembrance. On Track Publ. 542pp.

-Ο.Σ.Ε. / Δνση Έλξης.

 

                                      ————————————————

   

                  ΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΝΤΗΖΕΛΑΜΑΞΩΝ  ALCO  ΣΕΙΡΑΣ Α.301-310

 

Κατηγορία: Ντηζελοηλεκτράμαξα πορείας με δυνατότητα διπλής έλξης
Αριθμός Σύμβασης 1910/1962
Ιδιοκτησία ΣΕΚ/ΟΣΕ
Τύπος FPD-7/DL-500C
Σειρά κατασκευής 83513-83522
Εύρος γραμμής 1435mm
Αρίθμηση A.301-A.310
Μονάδες 10
Εκποιημένες 8
Εκτός λειτουργίας 1 (Α.304)
Μονάδες σε λειτουργία 1 (Α.302)
Έδρα Μηχανοστάσιο Θεσσαλονίκης (Μ.Θ)
Χώρα Προέλευσης Η.Π.Α.
Κατασκευαστής ALCO
Έτος κατασκευής 1962
Έτος κυκλοφορίας 1962,1963
Διάταξη αξόνων Cο’ – Cο’
Βάρος σε τάξη πορείας 107t
Απόβαρο 99t.
Βάρος κατ’άξονα 17,84 kg.
Διάμετρος εμβόλου 22,86cm
Διάμετρος τροχών 1016mm
Ελάχιστη ταχύτητα συνεχούς λειτουργιάς 21 km/hr
Μέγιστη ταχύτητα 121 km/hr
Τύπος ντηζελοκινητήρα ALCO 251B V12
Ιπποδύναμη Δ/Η 1800 ΗΡ προ της κυριας γεννητρίας
Αριθμός κυλίνδρων 12 σε διάταξη “v”’
Τύπος υπερτροφοδότη ALCO 600B
Μετάδοση κίνησης Ηλεκτρική – συνεχές ρεύμα
Χωρητικότητες:
ü  Καυσίμων 3.030 λτ.
ü  Νερού ψύξης Δ/Κ 985L
ü  Λάδι λίπανσης 760L
ü  Άμμος 0.396cm³
ü  Νερού θέρμανσης 3.030L
Τύπος γεννήτριας έλξης G.E. 5GT 581 C1
Τύπος ηλεκτροκινητήρων 6 τύπου G.E.  761A1
Σύστημα πέδησης Αέρος 6 SL-WESTINGHOUSE
Σύστημα θέρμανσης αμαξοστοιχίας Ατμογεννήτρια CLAYTON
Ολικό μήκος 17,958μ.
Πλάτος 2,845μ
Μέγιστο ύψος 4,00μ.

              

ΣΥΝΟΛΙΚΗ  ΠΑΡΑΓΩΓΗ  ΝΤΗΖΕΛΑΜΑΞΩΝ ALCO «WORLD LOCOMOTIVE DL-500»

 

DL-500 Χώρα Τύπος Κινητήρας Ίπποι Μονάδες Αρίθμηση Κατασκ/στής Έτος Κατασκευής Νούμερα
DL-500 FD-3 244 1600 1 1953E MLW 5/53
DL-500A Ισπανία FD-5 244 1600 14 1601-1614 ALCO 8/55-9/55 81370-81383
DL-500A Πακιστάν FD-3 244 1600 2 2024-2025 ALCO 9/55-10/55 83137-83138
DL-500A Ισπανία FPD-5 244 1600 2 1616-1617 ALCO 9/56 81883-81884
DL-500B Αυστραλία FD-6 251 1600 6 930-935 Goodwin 12/55-4/57 81885-81890
DL-500C Αυστραλία FD-8 251B 1800 10 4401-4410 Goodwin 7/57-9/58 82807-82816
DL-500B Αυστραλία FD-6 251B 1600 9 936-944 Goodwin 7/57-8/58 82798-82806
DL-500C Περού FD-7 251B 1800 6 500-505 ALCO 9/56-11/56 81735-81740
DL-500C Αργεντινή FPD-7 251B 1800 25 5551-5575 MLW 3/57-6/57 82093-82117
DL-500CI Ινδία FD-7 251B 1800 4 17000-17003 ALCO 7/57-8/57 81741-81744
DL-500CI Ινδία FD-7 251B 1800 16 17004-17019 ALCO 7/57-9/57 82388-82403
DL-500CP Πακιστάν FPD-7 251B 1800 4 2026-2029 ALCO 9/57 82404-82407
DL-500CP Πακιστάν FPD-7 251B 1800 14 2030-2043 ALCO 9/57-10/57 82608-82621
DL-500C Ισπανία FPD-7 251B 1800 6 1801-1806 ALCO 5/58 82622-82627
DL-500C Ισπανία FPD-7 251B 1800 18 1807-1824 ALCO 5/58-7/58 82648-82665
DL-500B Αυστραλία FD-8 251B 1800 30 4411-4440 Goodwin 5/58-10/59 82883-82912
DL-500CI Ινδία FPD-7 251B 1800 2 17020-17021 ALCO 7/58 82666-82667
DL-500CI Ινδία FD-8 251B 1800 20 17022-17041 ALCO 7/58-9/58 82968-82987
DL-500CI Ινδία FD-8 251B 1800 58 17042-17099 ALCO 9/58-12/58 83079-83136
DL-500B Αυστραλία FD-6 251B 1600 5 945-949 Goodwin 1/59-6/59 82913-82917
DL-500CP Πακιστάν FPD-7 251B 1800 2 2044-2045 ALCO 7/59 83137-83138
DL-500CP Πακιστάν FD-8 251B 1800 10 2046-2055 ALCO 7/59-8/59 83344-83353
DL-500CP Πακιστάν FD-8 251B 1800 13 2056-2068 ALCO 7/59-9/59 83452-83464
DL-500CP Πακιστάν FD-8 251B 1800 6 2069-2074 ALCO 10/59 83507-83512
DL-500C Αυστραλία FD-8 251B 1800 20 4441-4460 Goodwin 4/60-4/61 83731-83750
DL-500B Αυστραλία FD-6 251B 1800 7 950-956 Goodwin 4/61-9/61 83829-83835
DL-500C Ελλάδα FPD-7 251B 1800 10 A.301-A.310 ALCO 5/62 83513-83522
DL-500B Αυστραλία FD-6 251B 1600 1 957 Goodwin 3/62 84120
DL-500B1 Αυστραλία FD-6 251B 1600 5 958-962 Goodwin 5/65-10/65 G3388-01-

G3388-05

DL-500B1 Αυστραλία FD-6 251B 1600 4 963-966 Goodwin 2/67-6/67 G3471-01-

G3471-04

DL-500C Αυστραλία FD-8 251B 1800 40 4461-44100 Goodwin 10/65-12/67 G3421-01-GT3421-40
Leave a reply

Η ηλ. διεύθυνσή σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *